Τετάρτη 11 Μαρτίου 2015

Μαθημένη Αβοηθησία: Πως να κάνεις έναν Λαό να μην αντιδρά!


Tο παρατεταμένο άγχος οδηγεί σε κατάθλιψη, καθώς το μυαλό και ο οργανισμός
‘κουράζονται’ τελικά από τη συνεχή υπερδιέγερση στην οποία βρίσκονται, όταν το μυαλό δεν μπορεί να βρει έξοδο διαφυγής από την επώδυνη κατάσταση.

Πολλές φορές ο σχηματισμός εικόνων στη φαντασία μας, μπορεί να κάνει πολύ πιο κατανοητό το νόημα των λέξεων. Είναι επομένως σημαντικό να αναφέρουμε ένα ιστορικό πείραμα της ψυχολογίας, το οποίο μπορεί να ‘γενικευτεί’ σχετικά με το πώς αντιδρούν οι άνθρωποι απέναντι σε εξωτερικά γεγονότα – ερεθίσματα.

Ένα πείραμα ‘σκληρό’, για όλους τους φιλόζωους, καθώς έγινε πάνω σε ζώα, συγκεκριμένα σε σκύλους, ενδεικτικό όμως αυτών που δυστυχώς βιώνουν πολλοί άνθρωποι.

Το πείραμα αυτό αναφέρεται στην κατάθλιψη, η οποία μπορεί να προκληθεί στον άνθρωπο, από ερεθίσματα – πληροφορίες που αυτός λαμβάνει από το περιβάλλον. Τα ερεθίσματα αυτά ισοδυναμούν στο ανθρώπινο μυαλό, όσον αφορά την αντίδραση που προκαλούν, με την επίδραση των ηλεκτροσόκ που δέχθηκαν τα ζώα στο συγκεκριμένο πείραμα.

Την κατάθλιψη αυτή την ονομάζουμε ‘εξωγενή’, καθώς δεν ‘προέρχεται’ από κάποια γενετική προδιάθεση του ανθρώπου. Προκύπτει συχνά από την παραμονή σε κατάσταση διαρκούς άγχους, όπως αυτό της επιβίωσης. Το πείραμα αυτό δείχνει ότι αν ‘ελέγχουμε’ το περιβάλλον και επομένως, το τι αντιλαμβάνεται ένα ον για το περιβάλλον του, μπορεί να προκληθεί ‘τεχνητά’ κατάθλιψη, με τα συμπτώματα που τη συνοδεύουν, όπως απάθεια, παθητικότητα, απόσυρση από το ενδιαφέρον για τη ζωή κλπ.

Στο παρακάτω πείραμα, τα ηλεκτροσόκ που δέχθηκαν τα ζώα, και το γεγονός ότι ήταν επώδυνα και ‘απρόσμενα’ στο πότε θα ξανασυμβούν, δημιούργησαν στα δύστυχα ζώα, μία παρατεταμένη κατάσταση άγχους και υπερδιέγερσης του οργανισμού, ως άμυνα αντίδρασης.

Η αναλογία με το άγχος ενός ανθρώπου για το αν, το πώς και το πού θα βρει τα χρήματα για να επιβιώσει, είναι εμφανής.

Αυτό το παρατεταμένο άγχος οδηγεί σε κατάθλιψη, καθώς το μυαλό και ο οργανισμός ‘κουράζονται’ τελικά από τη συνεχή υπερδιέγερση (απλουστευμένα υπερένταση) στην οποία βρίσκονται, όταν το μυαλό οποιουδήποτε όντος, δεν μπορεί να βρει έξοδο διαφυγής από την επώδυνη κατάσταση (τα ζώα ήταν παγιδευμένα σε κλουβιά).




Το ερώτημα που θα απαντηθεί μετά από την αναφορά του πειράματος, είναι αν το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να ‘πειστεί’ ότι βρίσκεται σε ένα ‘νοητό κλουβί’ από το οποίο δεν υπάρχει διαφυγή. Και αν μπορεί να ‘εμποδιστεί’ από το να αντιληφθεί τη διαφυγή από το ‘νοητό κλουβί’.

Συγκεκριμένα, σκύλοι τοποθετήθηκαν σε χωριστούς θαλάμους, στο δάπεδο των οποίων διοχετευόταν ηλεκτρικό ρεύμα, ανά κάποιο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα τα ζώα να δέχονται περιστασιακά μικρά ηλεκτροσόκ σε στιγμή που βεβαίως δεν μπορούσαν να προβλέψουν.

Στην αρχή του πειράματος τα ζώα προσπαθούσαν να αντιδράσουν, καθώς η αναμονή του επόμενου ηλεκτροσόκ δημιουργούσε άγχος και κατέβαλαν προσπάθεια να το αποφύγουν. Μετά τα πρώτα ηλεκτροσόκ, τα ζώα συνειδητοποιούσαν πως ότι και αν έκαναν δεν μπορούσαν να αποφύγουν τα ηλεκτροσόκ με αποτέλεσμα το ‘πέρασμα’ σε μια παθητική κατάσταση απόσυρσης.

Συγκεκριμένα, ήταν πια ξαπλωμένα στο δάπεδο του θαλάμου και δεν κατέβαλαν καμία προσπάθεια να αποφύγουν το ηλεκτροσόκ. Παρ’ ότι ‘σκληρό’- και ως ζωόφιλοι θα χαρακτηρίζαμε άκαρδο το πείραμα αυτό- δείχνει με απτό τρόπο πως το παρατεταμένο άγχος οδηγεί βαθμιαία σε δυσθυμία ή και κατάθλιψη όταν νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να αντιδράσουμε, νιώθουμε ότι είμαστε δηλαδή σε ένα ‘νοητό κλουβί’.

Είναι γεγονός ότι το άγχος και το ‘συστατικό’ του, ο φόβος, μπορεί να είναι πολύ πιο ισχυρό από την άμεση βία. Η άμεση βία, όπως βιώθηκε σε στρατιωτικές δικτατορίες, έχει αποδειχθεί ότι έχει το μειονέκτημα ότι η καταπίεση είναι ‘εμφανής’, ο ‘εχθρός’ επίσης, και η διαφυγή από το νοητό κλουβί, είναι ορατή.

Επομένως το ανθρώπινο μυαλό πολύ πιο εύκολα θα ανακαλύψει την ‘έξοδο’ και θα αντιδράσει απέναντι σε αυτήν, καθώς μπορεί έτσι πιο εύκολα, να μετατρέψει το άγχος σε θυμό, μια υγιή αντίδραση, ‘αντίδοτο’ στην κατάθλιψη.

Το άγχος σε μεγάλο βαθμό, εγκεφαλικά, μειώνει την ικανότητα λειτουργίας της λογικής μας σκέψης. Για τον λόγο αυτό λέμε ότι στις πανελλήνιες εξετάσεις πχ, το υπέρμετρο άγχος μπορεί να εμποδίσει ακόμη και τη μνήμη ενός μαθητή να ανακαλέσει πληροφορίες πάνω σε μαθήματα που γνωρίζει.
Εμποδίζει και τη λογική σκέψη να βρει την αιτία του άγχους επίσης.

Αυτό σημαίνει ότι αν δημιουργήσουμε φόβο, λόγω άγνοιας και μη πληροφόρησης του ανθρώπου γύρω από ένα γεγονός, για παράδειγμα ότι η ζωή του θα πάει χειρότερα αν συμβεί κάποιο γεγονός, ο άνθρωπος, ή και μια ολόκληρη κοινωνία, μπορεί να νιώσει ότι βρίσκεται σε ένα ‘νοητό κλουβί’, απ’ όπου δεν υπάρχει διέξοδος, οδηγούμενη σε μία απάθεια και παθητικότητα, τόσο ισχυρών που μπορούν να φτάνουν τη βαρύτητα της κατάθλιψης.

Τότε ακόμη και μία ομάδα, ή μία κοινωνία γίνεται πια ευάλωτη στο να ‘ακολουθήσει’ τη ‘λύση’ που της ‘υποδεικνύουν’.

Μπορούμε για να τονίσουμε την επιβάρυνση του άγχους της οικονομικής κρίσης, να το συγκρίνουμε με το άγχος της επιβίωσης που πέρασε η χώρα μας κατά την κατοχή. Το άγχος σήμερα είναι πολύ πιο μεγάλο, καθώς ο εχθρός, ο κατακτητής ήταν ‘ορατός’.

Σημαντική αντίδραση λοιπόν του σημερινού Έλληνα, ενάντια στο άγχος της επιβίωσης είναι η όσο το δυνατόν αντικειμενική ενημέρωσή του, προκειμένου να ‘επαναλειτουργήσει’ η λογική σκέψη, η οποία είχε παραλύσει από το άγχος και τον φόβο.

Ένα κριτήριο για να φιλτράρουμε την ενημέρωση, είναι αν νιώθουμε ότι μας δημιουργεί το συναίσθημα του φόβου, πχ ότι ο άνθρωπος είναι απλά έρμαιο εξωτερικών παραγόντων. Η ενημέρωση αυτή είναι καλό να αποφεύγεται και να αμφισβητείται ως αντικειμενική.
Η άγνοια είναι πάντοτε η μητέρα του φόβου. Ο φόβος μπορεί να κάνει το ανθρώπινο μυαλό να ‘πιστέψει’ ότι είναι παγιδευμένο σε μία νοητή φυλακή, ανίκανο να αντιδράσει.. Η κατάσταση αυτή, μπορεί να επηρεάσει και τη σωματική υγεία του ατόμου, λόγω της μείωσης της άμυνας του οργανισμού που επιφέρει το παρατεταμένος άγχος και η κατάθλιψη.
Νικόλαος Γ. Βακόνδιος, Ψυχολόγος – Απόφοιτος Α.Π.Θ.


http://enallaktikidrasi.com/2014/02/pos-na-kaneis-enan-lao-na-min-antidra/

Περισσότερα για το πείραμα: 


Μαθημένη Αβοηθησία (Learned Helplessness)

''ΜΑΘΗΜΕΝΗ ΑΒΟΗΘΗΣΙΑ...''

Τι είναι η ''μαθημένη αβοηθησία'' ; Ένα φαινόμενο ; Ένας τρόπος σκέψης ; Η απόρροια ή η αιτία ψυχικών δυσκολιών ; Ακόμα και η μετάφραση από την αγγλική γλώσσα εγείρει αντιπαραθέσεις. 



Ο αγγλικός όρος "Learned Helplessness" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον ερευνητή ψυχολόγο Martin Seligman το 1967. Με αυτόν τον όρο προσπάθησε να περιγράψει την συναισθηματική κατάσταση που είχαν περιέλθει τα πειραματικά υποκείμενα και έμοιαζε με τα συμπτώματα  που έχει η κλινική χρόνια κατάθλιψη (απόσυρση, παραίτηση κτλ). 

Ο Seligman σχεδίασε μια πειραματική διαδικασία, όπου προκαλούσε ηλεκτρικά σοκ σε σκύλους. Στην Α ομάδα, οι σκύλοι είχαν την δυνατότητα με έναν μοχλό να γλιτώσουν τα σοκ και στην Β ομάδα δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι, (ο μοχλός δεν γλίτωνε τον πόνο). Μετά από λίγες επαναλήψεις, δόθηκε η δυνατότητα και στην Β ομάδα να μπορούν να γλιτώνουν τα σοκ με τον μοχλό, κάποιες φορές. 

Αυτό που παρατηρήθηκε είναι πως τα σκυλάκια της Β ομάδας δεν έμπαιναν καν στην διαδικασία να γλιτώσουν από τα ηλεκτροσόκ ακόμα και όταν καταλάβαιναν ότι μπορούν. Επειδή δεν μπορούσαν να ελέγξουν την κατάσταση!!! 

Κάποιες φορές έπιανε το κόλπο με τον μοχλό, κάποιες άλλες όχι. Έτσι, μετά από δύο- τρεις προσπάθειες δεν ασχολήθηκαν ποτέ ξανά  Έμοιαζαν σαν να είχαν απελπιστεί και δεν κινητοποιούνταν, αποδεχόμενα στωικά με ένα γρύλισμα τον πόνο. 

Πρόκειται για Παραίτηση....για εκείνη την παραίτηση που βλέπουμε στην κατάθλιψη: ''Ότι και να κάνω δεν θ' αλλάξει κάτι''. 

Το βλέπουμε καθημερινά....το ζούμε και το αντιμετωπίζουμε. Η αίσθηση ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά, στηρίζει και επισφραγίζει το αίσθημα της θλίψης. Δεν είναι απλά μια απαισιόδοξη στάση. Είναι η αίσθηση πως ''Εγώ είμαι αδύναμος να κάνω κάτι'' , ''Είμαι αβοήθητος''.

Πρόκειται για τον βασικό πυρήνα της ανασφάλειας, των φόβων, της θλίψης και του άγχους. ''Έχω μάθει πως είμαι αβοήθητος, άρα νιώθω αδύναμος, άρα φοβάμαι, άρα νιώθω ακόμα πιο αδύναμος, νιώθω θλίψη, ανασφαλής και αγχώνομαι για το τώρα, το αύριο και το μετά, δεν ελέγχω τίποτα''.
Και πως μπορεί κάποιος να φτάσει σε αυτό το σημείο ; Να έχει αποκτήσει την αίσθηση της αβοηθησίας ;
\
Μέσα από πολλά μονοπάτια....Καταρχήν, εάν έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που από πολύ νωρίς και για πολλά χρόνια δεν υπήρχαν σαφή όρια, σαφής κανόνες και έτσι κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τις συνέπειες μιας συμπεριφοράς. Η προβλεψιμότητα των συνεπειών μιας συμπεριφοράς είναι κάτι που μας προκαλεί μια αίσθηση ελέγχου των καταστάσεων. 

Επίσης, εάν υπήρχαν πολλές μετακομίσεις ή πολλά και διαφορετικά πρόσωπα από όπου έπαιρνε αγάπη ως παιδί, η αίσθηση ελέγχου των καταστάσεων θα είναι περιορισμένη. Παρομοίως, εάν έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου του τα παρέχουν όλα, χωρίς καμία εξαίρεση, θα μάθει να μην αντέχει την αναμονή, να μην γνωρίζει πως να διαχειρισθεί την απογοήτευση. Και σταδιακά θα νιώθει ότι δεν ξέρει τρόπους να διαχειρισθεί νέα δεδομένα (θα έχει μάθει να ζει σε μια γυάλα= άρα ανασφαλής και αβοήθητος στον ''έξω κόσμο''). 

Τέλος, υπάρχουν οι περιπτώσεις όπου τραυματικές καταστάσεις μπορούν να εισάγουν την αίσθηση της αβοηθησίας σε κάποιον. Πρόκειται για καταστάσεις που είτε τις έχει ζήσει ο ίδιος είτε κάποιος στο περιβάλλον του.

Ναι, πρόκειται για κάτι που μπορείς να το ''αποκτήσεις'' μέσα από τις εμπειρίες και τον τρόπο σκέψης κάποιου άλλου ( δεν είναι τυχαίο εκείνο που λένε ότι η ατμόσφαιρα ''βαραίνει'' με έναν μελαγχολικό στην παρέα). 

ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΘΕΙ ;

Ο Seligman μετά από τα πειράματα με τους σκύλους, ανέπτυξε την θεωρία της "Θετικής Σκέψης'' και έγινε ο πατέρας της θετικής ψυχολογίας (Positive Psychology). Η λογική είναι πως από την στιγμή που είσαι στην κατάσταση της μαθημένης αβοηθησίας, έχεις έναν απαισιόδοξο τρόπο σκέψης σαν βάση. Οπότε εάν αλλάξεις τον απαισιόδοξο σε θετικό τρόπο σκέψης και εάν δώσεις προσοχή στα θετικά και όχι αρνητικά συμβάντα της ζωής σου, μπορείς να καταφέρεις να ελέγξεις τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούνται από την μαθημένη αβοηθησία. Πρόκειται για μια καινούργια κατεύθυνση, η οποία ενέπνευσε και την δημιουργία νέων τρόπων παρέμβασης (coaching ). 

Η αλήθεια είναι πως βοηθά σε μεγάλο βαθμό. Απλά, δεν είναι τόσο θαυματουργή όσο την παρουσιάζουν. Η θετική σκέψη είναι ο στόχος. Για να γίνει μέσον χρειάζεται χρόνος, υπομονή και επιμονή. Και χρειάζεται την συμπαράσταση από την συμπεριφορά. Ας μην ξεχνάμε πως η μαθημένη αβοηθησία σχετίζεται με τον μη έλεγχο του τι κάνω, του τι μπορώ να κάνω και επενδύεται με την ανασφάλεια και τον φόβο. Δεν φτάνει να λέω ότι όλα θα πάνε καλά. Βοηθά αλλά δεν φτάνει...  

http://psychologydaybyday.blogspot.gr/2013/03/learned-helplessness.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...